کد مطلب:259432 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:181
شعر و شاعران در حوزه ی سامرا
نویسنده ی مقاله ی ویژه نامه ی میرزا در مجله ی حوزه، پس از آن كه در تجلیل پیامبر صلی الله علیه و اله و امامان معصوم علیهم السلام از شاعران متعهد و به تبع آن عالمان بزرگ شیعی در طول تاریخ، سخن می گوید، می رسد به «ادبیات و شعر در مكتب سامرا» و در ادامه، مكتب سامرا را ادامه خط امامان اهل بیت علیهم السلام می داند و از سید محسن امین عاملی نقل می كند كه:
میرزا، در جهت هنر شعر نیز صاحب نظر بود، شعر می گفت و شاعران را دوست می داشت. «كان أدیبا یحب الشعر و انشاده» [1] به شاعران متعهد اهمیت می داد.
از این روی، شاعران از هر سو آهنگ سامرا كردند و بازار ادب و شعر در عصر وی، رواج یافت و قصاید بلند ادبی سروده شد.
وی از «نقباء البشر» این گونه نقل می كند:
«میرزا، شعر را دوست داشت و بر آن جایزه می داد، از این روی شعرای عرب و
[ صفحه 289]
عجم، از هر سو، آهنگش كردند و بازار ادب در عصر وی رواج یافت. و میرزا به اكرام شاعران شهرت یافت» [2] .
سپس می نویسد:
«مرحوم شیخ حسن كبه، از علمای بزرگ و شاعران توانای بغداد، در نزد میرزا همان جایگاهی را داشت كه مرحوم شیخ محمد كاظم ازری نزد بحرالعلوم داشت».
علامه امینی رحمه الله می نویسد:
«شاعر توانای شیعه، سید حیدر حلی، بر میرزای شیرازی وارد می شد و شعر می سرود، یك بار شعری خواند، میرزا خواست بیست لیره ی عثمانی به او صله بدهد، این را با پسر عمویش، حاج میرزا اسماعیل شیرازی، در میان گذاشت.
وی گفت: این مبلغ كم است، سید حیدر، شاعر اهل بیت علیهم السلام است، او از دعبل و حمیری و مانند ایشان، برتر است، ائمه علیهم السلام به آن شاعران، كیسه های زر و همیانهای پر، صله می داده اند.
میرزا پرسید: چقدر مناسب است؟
وی گفت: سزاوار است كه شما به دست خویش صد لیره به شاعر مرحمت كنید.
این بود كه میرزا به دیدار سید حیدر حلی رفت و با احترام بسیار صد لیره ی عثمانی به او صله داد».
علامه امینی رحمه الله سپس اضافه می كند:
«و دست شاعر اهل بیت علیهم السلام را بوسید، این مطلب را گروهی از كسانیكه آن عصر طلایی را درك كرده اند، نقل كردند، از جمله: فرزند صالح میرزا، میرزا علی آقا، كه در مجالس و محافل شعری و تقدیر از شاعران و طلب انشاء شعر، جانشین و نماینده ی پدر بود و پس از پدر نیز این سیرت پسندیده را دنبال می كرد».
مرحوم آقا بزرگ می نویسد: «میرزا، در فوت مرحوم سید حیدر حلی، سه روز دروس حوزه را تعطیل كرد».
[ صفحه 290]
نویسنده ی مقاله سپس اضافه می كند:
«در آن عصر، گر چه مجالس شعری و ادبی در نقاط مختلف عراق، چون بغداد و حله و نجف، وجود داشت، ولی تجلیل از شعر و شركت در مجالس ادبی، از جانب مرجعی بزرگ، چون میرزای شیرازی، بسیار نادر بود، اهتمام میرزا، موجب شد كه علما بیش از پیش به شعر روی آورند و طبع شعری خود را تقویت كنند».
و در ادامه از علمای بزرگی نام می برد كه طبع شعر داشته و از شاگردان میرزای بزرگ بودند و شاعران حوزه ی سامرا محسوب می شدند، بزرگمردانی چون:
1 - آیة الله سید اسماعیل صدر، پسر عموی میرزا و شاگرد وی، كه در عین فقاهت، ادیبی سرآمد و شاعری بزرگ بود و در مدح و مراثی اهل بیت علیهم السلام شعر بسیار سروده است.
2 - مرحوم آیت الله سید محمد تقی شیرازی، كه به ادب و شعر اهمیت می داد.
3 - مولا رشید دزفولی، از شاگردان میرزا در نجف و سامرا، وی علاوه بر تبحر در علوم دینی، ادیبی ماهر و شاعری توانا بود، با نظمی روان شعر می سرود، دیوانش به طبع رسیده است.
4 - شیخ عبدالله كرمانی، از شاگردان میرزا، دو دیوان شعر از او به یادگار مانده است.
5 - سید عدنان غریقی دارای دریایی از اشعار زیبا.
6 - شیخ عباس كاشف الغطاء وی از شاگردان میرزا است و در شعر سهمی وافر داشت از ایشان، منظومه ای در شرح درایه، تألیف مرحوم بحرالعلوم به یادگار مانده و منظومه هایی در احكام كه مورد استقبال مردم قرار گرفت و عده ای به لحاظ سهولت، آنها را حفظ كرده اند.
7 - علامه سید شرف الدین عاملی.
8 - كاشف الغطاء و... [3] .
[ صفحه 291]
میرزا، در جهت هنر شعر نیز صاحب نظر بود، شعر می گفت و شاعران را دوست می داشت. «كان أدیبا یحب الشعر و انشاده» [1] به شاعران متعهد اهمیت می داد.
از این روی، شاعران از هر سو آهنگ سامرا كردند و بازار ادب و شعر در عصر وی، رواج یافت و قصاید بلند ادبی سروده شد.
وی از «نقباء البشر» این گونه نقل می كند:
«میرزا، شعر را دوست داشت و بر آن جایزه می داد، از این روی شعرای عرب و
[ صفحه 289]
عجم، از هر سو، آهنگش كردند و بازار ادب در عصر وی رواج یافت. و میرزا به اكرام شاعران شهرت یافت» [2] .
سپس می نویسد:
«مرحوم شیخ حسن كبه، از علمای بزرگ و شاعران توانای بغداد، در نزد میرزا همان جایگاهی را داشت كه مرحوم شیخ محمد كاظم ازری نزد بحرالعلوم داشت».
علامه امینی رحمه الله می نویسد:
«شاعر توانای شیعه، سید حیدر حلی، بر میرزای شیرازی وارد می شد و شعر می سرود، یك بار شعری خواند، میرزا خواست بیست لیره ی عثمانی به او صله بدهد، این را با پسر عمویش، حاج میرزا اسماعیل شیرازی، در میان گذاشت.
وی گفت: این مبلغ كم است، سید حیدر، شاعر اهل بیت علیهم السلام است، او از دعبل و حمیری و مانند ایشان، برتر است، ائمه علیهم السلام به آن شاعران، كیسه های زر و همیانهای پر، صله می داده اند.
میرزا پرسید: چقدر مناسب است؟
وی گفت: سزاوار است كه شما به دست خویش صد لیره به شاعر مرحمت كنید.
این بود كه میرزا به دیدار سید حیدر حلی رفت و با احترام بسیار صد لیره ی عثمانی به او صله داد».
علامه امینی رحمه الله سپس اضافه می كند:
«و دست شاعر اهل بیت علیهم السلام را بوسید، این مطلب را گروهی از كسانیكه آن عصر طلایی را درك كرده اند، نقل كردند، از جمله: فرزند صالح میرزا، میرزا علی آقا، كه در مجالس و محافل شعری و تقدیر از شاعران و طلب انشاء شعر، جانشین و نماینده ی پدر بود و پس از پدر نیز این سیرت پسندیده را دنبال می كرد».
مرحوم آقا بزرگ می نویسد: «میرزا، در فوت مرحوم سید حیدر حلی، سه روز دروس حوزه را تعطیل كرد».
[ صفحه 290]
نویسنده ی مقاله سپس اضافه می كند:
«در آن عصر، گر چه مجالس شعری و ادبی در نقاط مختلف عراق، چون بغداد و حله و نجف، وجود داشت، ولی تجلیل از شعر و شركت در مجالس ادبی، از جانب مرجعی بزرگ، چون میرزای شیرازی، بسیار نادر بود، اهتمام میرزا، موجب شد كه علما بیش از پیش به شعر روی آورند و طبع شعری خود را تقویت كنند».
و در ادامه از علمای بزرگی نام می برد كه طبع شعر داشته و از شاگردان میرزای بزرگ بودند و شاعران حوزه ی سامرا محسوب می شدند، بزرگمردانی چون:
1 - آیة الله سید اسماعیل صدر، پسر عموی میرزا و شاگرد وی، كه در عین فقاهت، ادیبی سرآمد و شاعری بزرگ بود و در مدح و مراثی اهل بیت علیهم السلام شعر بسیار سروده است.
2 - مرحوم آیت الله سید محمد تقی شیرازی، كه به ادب و شعر اهمیت می داد.
3 - مولا رشید دزفولی، از شاگردان میرزا در نجف و سامرا، وی علاوه بر تبحر در علوم دینی، ادیبی ماهر و شاعری توانا بود، با نظمی روان شعر می سرود، دیوانش به طبع رسیده است.
4 - شیخ عبدالله كرمانی، از شاگردان میرزا، دو دیوان شعر از او به یادگار مانده است.
5 - سید عدنان غریقی دارای دریایی از اشعار زیبا.
6 - شیخ عباس كاشف الغطاء وی از شاگردان میرزا است و در شعر سهمی وافر داشت از ایشان، منظومه ای در شرح درایه، تألیف مرحوم بحرالعلوم به یادگار مانده و منظومه هایی در احكام كه مورد استقبال مردم قرار گرفت و عده ای به لحاظ سهولت، آنها را حفظ كرده اند.
7 - علامه سید شرف الدین عاملی.
8 - كاشف الغطاء و... [3] .
[ صفحه 291]
[1] اعيان الشيعه: ج 23، ص 128.
[2] نقباء البشر: ج 1، ص 439.
[3] مجله ي حوزه: شماره 50 - 51، ص 127، 133.